Likovna kritika i formalna analiza:
Papirni filigran Viktorije Janić
O najnovijim ostvarenjima vizuelne umetnice Viktorije Janić moguće je govoriti kao o uspešnom nastavljanju njenog stvaralačkog puta u smislu recepcije novih tendencija u kreativnom procesu ostvarenja od papira kao plastične materije u okviru tehnike papirnog filigrana, jedne od disciplina primenjene umetnosti. Već na samom početku može se reći i da ostvarena dela predstavljaju sintezu njenog talenta, ličnog stava prema životu i svetu kojim smo okruženi u najširem značenju, jer kako i sama kaže „Ako je nešto ugrađeno u naš DNK i smatra se prirodnim darom, onda pravilna upotreba tog dara postaje naša moralna obaveza. Umetnost ipak nikad nisam doživljavala kao obavezu, već je to moja nasušna potreba i način na koji iskazujem svoju viziju suštine…“ Njeni radovi nose pečat figurativnog opredeljenja u programskom okviru 3 D slike – instalacije za razliku od prostorne instalacije koja ima jednu ili više tačaka oslonca, kao okosnice integralnog instaliranog projekta. Raznovrsnost tematske opredeljenosti čine skulpture – ljudska figura, animalni prizori mitskog značenja, ptice, biljni svet, arhitektura, zlatni presek, Fibonačijev broj prisutan u mnogim fizičkim, hemijskim i biološkim pojavama i kosmički fenomeni zasnovani na harmoniji kosmičkih zakona. Dizajnerska manipulacija raznobojnom hartijom, viđena iz pozicije spoljašnjeg vizuelnog afekta, definisana je estetskim aranžmanom konfiguracije pojedinačnih komponenti čiji je krajnji cilj konstituisanje i oblikovanje zamišljenog projekta papirnog filigrana po unapred određenom planu. Formalna vizuelna konstrukcija elemenata papirnog filigrana afirmiše specifičan primenjaški medijski koncept kreativne manipulacije ukrasnim trakasto dizajniranim oblicima dobijenim u tehnološkom procesu savijanja, presavijanja, motanja i presovanja. Konačna organizovana tematska struktura trodimenzionalne filigranske slike – instalacije postignuta je tehnikom lepljenja trakastih elemenata, fiksiranih na drvenu ili plastičnu podlogu i situiranih u zastakljenu drvenu kutiju kao integralni umetnički projekat specifične plastičke i estetske vizuelizacije. Svi ovi elementi integrisani su u organizovanu celinu hororvakuevski pokrivenog prostora i fovističkim intenzitetom obojenih traka kao osnovnih gradivnih elemenata. Ovakvim postupom kreativne montaže podignut je vizuelni utisak do prave umetničke forme.
Viktorijin filigranski rad ne predstavlja isključivo traženje nove forme kroz različite tematske sadržaje, već intelektualnim oblikovanjem primarne ideje nastoji da samoj formi da skriveno i prošireno značenje, imajući pritom u vidu našu kolektivnu svest i, posmatrano iz istorijskog ugla, o važnosti papira u svetskoj kulturi i umetnosti. U toj intelektualnoj transformaciji vizuelnog sadržaja njeni radovi se ne mogu više posmatrati samo kao rekonstrukcija optičke stvarnosti, već kao „instalacija naracije“ koja je prožeta slojevitom duhovnom, egzistencijalnom i mitološkom simbolikom. U procesu filigranske papirnate materijalizacije 3D strukktura Viktorija stvaralački proces doživljava na vrlo ličan način i sa uverenjem da je umetnost sveobuhvatna i da prožima vidljivu i nevidljivu stvarnost u raznim vidovima – simbolima, metaforom i metafizičkim dimenzijama, što njenoj aktivnosti daje dodatni složeni konceptualni kontekst. To prenošenje ideja, emocije, energije i slojevitih značenja čitaju se već u nazivima samih dela, jer su u njih tajanstvom egzistencije duha i materije dubinski inkorporirani. Primera radi izdvajamo nekoliko: Pčelinji ples, Jednorog, Mlat okeana, Šumaska simfonija, Dama – put do lente, Lavirint, Paun, Maca i mačor – hipnoza jedne ljubavi, Labudovi, Adam i Eva – praroditeljski greh, Morski svet, Suncokret, licidersko srce, Manastir Gračanica, Pomorac – morski konjić, Bicikl. Dakle, iako na prvi pogled ove slike – instalacije odaju estetski utisak dekorativnosti one idejnom informativnom semantikom predstavljaju svoju višeslojnu umutrašnju i spoljašnju stranu koje ujedno odražavaju i Viktorijino unutrašnje i spoljašnje biće i načine doživljavanja i razumevanja sveta i njegove suštine. Svojim kreativnim procesom transparentne montaže papirnog filigrana učinila je da ova disciplina evoluira u sublimisani oblik savremenih tendencija u domenu aktivnosti primenjene umetnosti. Pojva Viktorije Janić na srpskoj umetničkoj sceni označava mali ali vredan doprinos originalnoj inovativnosti i proširenju programskih koncepcija primenjaške discipline skulptura i slika – instalacija, kao jedne od elemenata likovne umetnosti.
Mile Ignjatović, istoričar umetnosti
