Leonardo Fibonači – italijanski matematičar
O Fibonačijevom životu se vrlo malo zna. Nekolicina činjenica, koja je ovekovečena u njegovim matematičkim spisima, nam govori ko je u stvari bio Leonardo Fibonači. Italijanski matematičar, poznati kao Leonardo iz Pize ili Leonardo Pizano, rodjen oko 1170. u Pizi, u Italiji, a umro je nakon 1240. godine. (Gies, 2021) Sam sebe je ponekad nazivao „Bigollo” što, u prevedenom značenju, asocira na putnika, lenjivca ili apsolutno ništa. Sa svojim ocem, Gugliemom Bonačijem, u to vreme konzulom zajednice pizanskih trgovaca u Alžiru, putuje često i takav način života mu je omogućio izučavanje računjanja kod jednog arapskog majstora računa. Različite numeričke sisteme i metode računjanja elaborirao i izučavao je u Egiptu, Siriji, Grčkoj, Siciliji i Provansi, ali je veći deo svog obrazovanja stekao ipak na severu Afrike. Boraveći u Africi, Fibonači je primetio da tamošnji trgovci koriste sasvim drugu metodu zapisivanja brojeva, za razliko od one koja se u to vreme koristila u Evropi.
Izučena notacija koja je potekla iz Indije, preneta je logikom trgovačke prakse na Bliski Istok, a potom i u Afriku. Ona se sastojala od devet znakova: 1,2,3,4,5,6,7,8,9 i posebnog znaka „0“ koji je označavao nulu ili ništa. Takođe je došao u dodir sa arapskom i indijskom naukom, sa algebrom i pozicionim sistemom koji je bio uprošten, ali i jednostavniji za zapisivanje. Na osnovu ovih izučenih i prikupljenih saznanja, nakon povratka u svoju maticu, Pizu, Fibonači je napisao mnogobrojne i važne tekstove, a svoje prvo remek delo „Liber abbaci“ („Knjiga o računanju”), publikovao je 1202. godine. (Gies, 2021)
Kada se Fibonačijeva „Knjiga o računanju”, prvi put predstavila javnosti, hindu-arapski brojevi su bili poznati samo pojedincima u intelektualnim krugovima, i to, isključivo kroz prevedene radove arapskog matematičara al-Hvarizmija. Ovo Fibonačijevo najistaknutije matematičko delo u Evropi, ispostavilo se da je u naredna tri veka, u evropsku matematiku uvelo arapsku notaciju brojeva demonstrirajući upotrebu brojeva u aritmetičkim operacijama, i time je Fibonači promenio tehnologiju trgovine i računovodstva po dugoročnoj osnovi. Tehnike su primenjene na veoma praktične probleme kao što su profitna marža, menjanje novca, konverzija težina i mera, ali i više od toga. Većina njegovog publikovanog rada zasnivala se na proporciji, kao što su metode po pravilu za pronalženje proporcija „pravilo tri i „pravilo pet”, zatim „pravilo lažnog položaja”, metod kojim se problem razradjuje lažnom pretpostavkom, a zatim ispravlja proporcijom, i to, sa odgovarajućom geometrijom i algebrom.
Godine 1220. (Gies, 2021) Fibonači je napisao kratku publikaciju, „Practica geometriae” („Vežbanje geometrije“), koja je zapravo zasnovana na Euklidovim teoremama, elementima i podelama. Interesantna činjenica je da je svoja publikovana dela pisao ručno jer u to vreme nije postojala Gutenbergova mašina, kao i da je uživao izuzetan ugled u Evropi zadivivši čak i cara Svetog rimskog carstva Fridriha II.
S tim u vezi, nekoliko godina Fibonači se dopisivao sa Fridrihom II i njegovim naučnim istraživačima, razmenjujući razmišljanja i matematičke probleme. Godine 1225. (Gies, 2021) publikuje knjigu „Liber kuadratorum” („Knjiga kvadratnih brojeva“) koja je u potpunosti usmerena ka Diofantovim jednačinama drugog stepena ili kvadratnim jednačinama. „Knjiga kvadratnih brojeva” je sveobuhvatno zaokružena zbirka teorema, od kojih je mnoge izmislio autor, šta više, koji je koristio sopstvene dokaze za izradu opštih rešenja. Matematičari tvrde da je ovo “Fibonačijev najkreativniji rad sa kongruentnim brojevima, odnosno brojevima koji daju isti ostatak kada se podele sa datim brojem. On je razradio i predstavio izvorno rešenje za pronalaženje broja koji, kada se doda ili oduzme od kvadratnog broja, ostavlja kvadratni broj.” (Gies, 2021) “Knjiga kvadratnih brojeva” se smatra remek delom njegovog matematičkog opusa.
Izvor:
Gies, Frances Carney. “Fibonacci”. Encyclopedia Britannica, 5 Oct. 2021.
